DPP-IV enzym: de schakelaar tussen darmen, brein en gedrag

Wat is DPP-IV eigenlijk?

Je hoort veel over gluten, koemelk, histamine, ADHD, autisme en “troostvoeding”, maar zelden over het enzym dat al deze thema’s met elkaar verbindt: DPP-IV. Dit enzym in de darmwand bepaalt voor een groot deel hoe je lichaam omgaat met exorfinen, histamine, hormonen en immuunstoffen. En precies daar gaat het bij veel mensen mis.

DPP-IV (dipeptidyl peptidase-4) is een eiwitafbrekend enzym, met name actief in de darmwand. Het knipt bepaalde korte eiwitten (peptiden) in stukken zodat het lichaam ze kan opruimen of verder verwerken. Zie het als een soort “pacman”

Belangrijke functies van DPP-IV:

• Afbraak van exorfinen uit gluten en caseïne (Eiwitstof)
• Afbraak van verschillende hormonen, neuropeptiden en immuunstoffen in het bloed
• Afbraak van bepaalde histamine-bevattende of histamine-stimulerende peptiden

Met andere woorden: DPP-IV is een soort “filter” tussen darm en brein, tussen voeding en zenuwstelsel, tussen voeding en immuunsysteem.

DPP-IV en exorfinen: wanneer voeding op opiaten begint te lijken

Bij de vertering van gluten (tarwe, spelt, gerst), caseïne (melkproducten) en soja ontstaan exorfinen. Dat zijn eiwitfragmenten met een morfine-achtige werking, die zich binden aan dezelfde receptoren als jouw eigen endorfine.

Normaal gesproken breekt DPP-IV deze exorfinen af. Maar als:

• je genetisch minder DPP-IV-activiteit hebt
• je darmwand ontstoken of beschadigd is
• het systeem langdurig overbelast is door veel troostvoeding en stress

dan worden deze exorfinen minder goed opgeruimd.

Gevolg:

• Exorfinen blijven langer circuleren
• Ze bezetten de endorfine-receptoren
• Het endorfinesysteem raakt overprikkeld en uiteindelijk resistent

Dat noemen we endorfineresistentie: er is niet per se een tekort aan endorfine, maar de receptoren reageren minder goed door voortdurende overstimulatie. Dit maakt dat je steeds sterkere prikkels nodig hebt om je hetzelfde te voelen, met meer behoefte aan suiker, snacks, zuivel, brood, koffie of andere belonende prikkels.

Endorfinesysteem, gedrag en DPP-IV

Het endorfinesysteem is veel meer dan “het gelukshormoon”. Het stuurt onder andere motivatie, aandacht, impulscontrole, sociale binding, stressregulatie, pijnervaring en immuunfunctie aan.

Als DPP-IV-exorfinen niet goed worden afgebroken en het endorfinesysteem op termijn resistent raakt, kun je klachten zien als:

• Sterke behoefte aan troostvoeding, suiker of snackgedrag
• Emotionele schommelingen, prikkelbaarheid, negatieve gedachten
• Concentratieproblemen, onrust, overprikkeling
• Moeite met grenzen, impulscontrole of verslavingsgevoelig gedrag
• Bij kinderen: druk gedrag, focusproblemen, sociaal ongemak

In de literatuur wordt een verlaagde DPP-IV-activiteit in verband gebracht met exorfinenbelasting en mogelijke invloed op symptomen bij autisme en ADHD, via de darm-brein-as en het endorfinesysteem. ([SOHF][1])

Belangrijk: het gaat nooit alleen om DPP-IV. Het is een puzzelstuk binnen een groter systeem van darmen, immuunsysteem, stress-as, neurotransmitters en epigenetica.

DPP-IV en histamine: waarom één enzym meerdere systemen raakt

DPP-IV (ook wel DPP4 genoemd) breekt niet alleen exorfinen af, maar ook verschillende andere peptiden. Sommige daarvan hebben invloed op histamine, ontsteking en immuunactiviteit. ([Histamine Intolerantie][2])

Bij een verlaagde DPP-IV-activiteit kun je dus twee kanten op klachten zien:

• Exorfinen die blijven circuleren en het endorfinesysteem uitputten
• Peptiden die betrokken zijn bij histamine en immuunactiviteit die minder goed worden afgebroken

In de praktijk zie je dan combinaties als:

• Overprikkeling, onrust, druk hoofd
• Huidreacties, jeuk, roodheid
• Buikpijn, opgeblazen gevoel, wisselende ontlasting
• Hoofdpijn, migraine-achtige klachten
• Vermoeidheid, Brain fog

Daarom zie je bij sommige mensen een overlap tussen histamine-intolerantie, darmklachten, troostvoeding en gedrag of stemmingsklachten. DPP-IV zit precies in het midden van dat web.

DPP-IV-remmers: wat put dit systeem verder uit?

In de orthomoleculaire en epigenetische literatuur worden verschillende factoren genoemd die DPP-IV kunnen remmen, zoals:

• Berberine
• Histamine zelf
• Zware metalen zoals kwik
• Statines (cholesterolverlagers)

In de reguliere geneeskunde worden DPP4-remmers ingezet als medicatie bij diabetes type 2, om bepaalde hormonen langer actief te houden en zo de bloedsuiker te beïnvloeden. ([Histamine Intolerantie][2])

Dit alles betekent niet dat deze middelen “slecht” zijn, maar wel dat je bij mensen met complexe klachten, exorfinenbelasting, histamineproblematiek of endorfineproblemen breder moet kijken: wat doet dit met het geheel?

Wanneer kun je denken aan een DPP-IV-probleem?

Je kunt nooit op basis van één symptoom zeggen: “dit is DPP-IV”. Maar er zijn bepaalde combinaties die je alert mogen maken, bijvoorbeeld:

• Sterke drang naar brood, kaas, melkproducten, chips, snoep, chocola
• Na het eten wat rustiger of “afgevlakt”, daarna juist weer moe, prikkelbaar of gejaagd
• Combinatie van darmklachten en gedrags- of stemmingsklachten
• Allergieën, eczeem, astma in combinatie met troostvoeding en endorfineklachten
• Geschiedenis met veel gebruik van troostvoeding, pijnstillers, alcohol of andere dempers

Bij baby’s en jonge kinderen kan een verminderde DPP-IV-activiteit ertoe bijdragen dat exorfinen uit (koe)melk minder goed worden afgebroken en er eerder allergische en endorfine-gerelateerde problemen ontstaan.

Nogmaals: het gaat om patronen, nooit om één enkel marker.

Wat kun je zelf doen om je DPP-IV-systeem te ontzien?

Dit is geen behandelplan, maar wel een richting waar je samen met een therapeut naar kunt kijken.

1. Troostconsumptie herkennen
Jezelf eerlijk afvragen: gebruik ik voeding als troost, demping of beloning, of echt als voeding voor mijn lichaam en brein? Vooral suiker, glutenrijke snacks en melkproducten spelen hierin vaak een grote rol.

2. Exorfinenbelasting tijdelijk verminderen
In veel endorfineherstelprogramma’s wordt gewerkt met een periode zonder of met sterk beperkte gluten, zuivel en soms soja, zodat het endorfinesysteem tot rust kan komen en de receptorgevoeligheid kan herstellen.

3. Darmwand herstellen
Een ontstoken of lekkende darmwand belast DPP-IV extra. Rust in voeding, minder bewerkte producten, voldoende eiwitten, gezonde vetten en gerichte orthomoleculaire ondersteuning kunnen helpen om de barrièrefunctie te ondersteunen.

4. Stress-as tot rust brengen
Chronische stress zet de HPA-as, het immuunsysteem en het endorfinesysteem continu onder druk. Herstel vraagt niet alleen andere voeding, maar ook echte herstelmomenten, slaap en veilige ontspanning.

5. Kritisch kijken naar medicatie en supplementen
Bij complexe klachten is het zinvol dat een behandelaar meekijkt naar medicatie, kruiden of supplementen die mogelijk DPP-IV remmen, en wat dat in jouw totale systeem betekent.

Hoe ik hier in de praktijk naar kijk

In mijn praktijk zie ik vaak mensen met een combinatie van:

• lang bestaande stress en overbelasting
• troostvoeding en eindeloze pogingen om “sterker” of “strenger” te zijn
• darmklachten, histamine-achtige reacties
• mentale klachten zoals onrust, druk hoofd, depressieve gevoelens of burn-outachtige symptomen

Als je alleen op wilskracht of alleen op “minder stressen” werkt, mis je een groot deel van het verhaal. Daarom kijk ik naar de systemen achter het gedrag: darmen, endorfinesysteem, exorfinen, histamine, stress-as en epigenetica. DPP-IV is daarin een belangrijke schakel, geen losstaand eiland.

Deze blog is bedoeld om inzicht te geven, niet om een diagnose te stellen of een behandeling te vervangen. Bij serieuze klachten is het altijd belangrijk dat je samenwerkt met een arts en een goed geschoolde therapeut.

Liefs,
Angelique de Graav

Orthomoleculair Epigenetisch Therapeut
BrainQ Therapeut
ADHD-Therapeut